سرگذشت و تاريخچه‌ي باستانشناسي ايران در نيم‌سده‌ي گذشته، در اين كتاب از زبان يكي از نخستين باستان‌شناسان ايراني ـ كه به پدر باستانشناسي ايران "معروف است ـ بازگو مي‌شود. دكتر عزت‌الله نگهبان، در اين كتاب گزارشي از فعاليت‌هاي باستانشناسي صورت گرفته در ايران، كه خود در بيش‌تر آن‌ها شركت داشته، به دست مي‌دهد. كتاب حاضر به دو قسمت كلي تقسيم مي‌شود. قسمت اول مربوط به آغاز اين فعاليت‌هاست كه پيش از نويسنده صورت گرفته، و قسمت دوم دوراني را شامل مي‌شود كه نويسنده با تشكيلات باستانشناسي كشور شروع به همكاري كرده است. (از سال 1339). نويسنده در بخش اول از منابعي چون روايات، گفتارها، يادداشت‌ها و نوشته‌هاي دوستان و همكارانش بهره برده و در بخش دوم مهم‌ترين مشاهدات خود در سال‌هاي فعاليت را به صورت بيان خاطرات يا سفرنامه‌نويسي ذكر كرده است. از برجسته‌ترين مكان‌هاي باستاني كه نويسنده گزارشي از حفاري يا بازديد‌هاي خود در آن‌جا به دست مي‌دهد مي‌توان به تپه‌ي مارليك، پيله قلعه، تپه‌ي معصوم‌زاده، تپه‌ي حسنلو، تپه‌ي هگمتانه و نظاير آن اشاره كرده كه از اين ميان گزارش روزهاي حفاري در مارليك مفصل‌تر از ساير موارد است. در بخش‌هاي پاياني كتاب فهرست‌هاي كلي از آثار و بقاياي تمدن‌هايي چون تمدن سيلك، تمدن چشمه‌علي، تمدن حصار، تمدن ايلام و تمدن‌هاي پيش از تاريخ (هزاره‌هاي چهارم تا اول ق . م) و هم‌چنين فهرست كلي از فعاليت‌هاي باستانشناسي در ايران ذكر شده است. كتاب با جداولي در ارتباط با داده‌هاي باستانشناسي ايران و مقايسه با ساير مناطق جهان به پايان مي‌رسد.