كتاب حاضر، درباره روانشناسي ادراك، ترجمه جلد دوم از گزيده شش جلدي مجموع آثار «ديلتاي» است كه در آن مؤلف، ضمن بررسي تاريخي عناصر شكل‌گيري مفاهيم علوم انساني در متن علوم طبيعي، نحوه شكل‌گيري اين مفاهيم را در ذهن و شيوه تدوين آن ارائه كرده است. در ابتدا، شرحي از مقولات زندگي و سپس دو مكتب روانشناسي تبييني و توصيفي شرح داده شده است. در آخر نيز به بيان تاريخ شكل‌گيري مقولات زندگي در علوم طبيعي، عمدتاً دو قرن هفدهم و هجدهم پرداخته و چگونگي شكل‌گيري مفهوم نوع يا گونه در تحقيقات علماي طبيعي و انتقال آن به هنر و علوم انساني بررسي شده است.