مجموعه‌ي حاضر، متضمن مقالاتي است از نگارنده درباره‌ي جنبشهاي سياسي ـ ديني ايران در سده‌هاي نخستين دوره‌ي اسلامي كه در سال‌هاي 1360 تا 1380 شمسي نگاشته شده و در نشريه‌هاي گوناگون به چاپ رسيده است. عناوين مقالات عبارت‌اند از: "برخورد انديشه‌هاي سياسي در اسلام: پژوهشي در مرجئه"، "قيام مقنع جنبش روستايي سپيدجامگان"، "زنادقه در سده‌هاي نخستين اسلامي"، "كتاب‌شناسي تحليلي جنبش قرمطي"، "جنبش قرمطيان بحرين"، "نخشبي و جنبش قرمطيان خراسان در سده‌ي چهارم"، "جنبش مرداويج گيلي"، "جنبش اسفارين شيرويه"، "جنبش نقطوي محمود پسيخاني".